Η δεύτερη ένστασή μου αφορά κάτι που αποτελεί σύνηθες φαινόμενο σε ανάλογες πολιτικές διαδικασίες- τοπικές, εθνικές, διεθνείς. Ακούγαμε συχνά, κατά τη διάρκεια των ομιλιών, να γίνεται λόγος για ανθρώπινα δικαιώματα, για την ενωμένη Ευρώπη, για την Ευρώπη που σέβεται τη διαφορετικότητα, για τον ανθρωπισμό και τέτοιες πολυφορεμένες λέξεις. Βγαλμένες μέσα από τα χείλη και πάλι, κυρίως, των διαφόρων εκπροσώπων της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχες την εντύπωση, αν ζεις πράγματι σε αυτή την περιοχή του πλανήτη, σε αυτή την εποχή, πως λειτουργούσαν με τρόπο επιτελεστικό: τα λέμε αυτά μπας και τα πιστέψουμε και τα πιστέψετε, μπας και μείνουν ως αλήθεια.

Είναι φορές που η ανάγκη μας για στηρίγματα είναι μεγάλη, έχουμε χάσει την εμπιστοσύνη στην ίδια τη ζωή και τη γεύση των αληθινών πραγμάτων. Από τη μια, η ανάγκη, από την άλλη, υπαρξιακά ερωτήματα, που έως τώρα δεν έχουν απαντηθεί, μ' έφεραν κοντά σε μια προσωπικότητα, τον πατέρα Φιλόθεο Φάρο. Μερικοί από εσάς μπορεί να έχετε διαβάσει βιβλία του, αρκετοί μόνο το «Έρωτος Φύσις» εξαιτίας του οποίου πολλοί τον χαρακτήρισαν «επαναστάτη ή αναρχικό παπά», άλλοι, πάλι, τον ακούτε για πρώτη φορά. Άλλοι πιστεύετε στον Θεό και άλλοι όχι. Το βέβαιο είναι πως, όλοι είμαστε φτιαγμένοι απ' το ίδιο ύφασμα και άνθρωπος χωρίς ανησυχίες δεν υπάρχει.

Η ΕΕ βρίσκεται λοιπόν μπροστά σε πολυπαραγοντικό φαινόμενο, το οποίο δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ούτε με τα παλιά και αποδεδειγμένα αποτυχημένα εργαλεία, όπως είναι το σύστημα του Δουβλίνου ούτε, από την άλλη, με μονομερείς ενέργειες, όπως είναι το κλείσιμο των συνόρων, οι οποίες εκτός από εσωστρέφεια, σηματοδοτούν και σοβαρά πλήγματα στην αξιοπιστία των ευρωπαϊκών θεσμών. Όταν τα αποφασιστικά όργανα της ΕΕ αδυνατούν να πείσουν / αναγκάσουν τα κράτη π.χ. της ομάδας Βίζεγκραντ να μην κλείσουν τα σύνορά τους στους πρόσφυγες / μετανάστες, τότε, χαμένοι δεν είναι μόνο οι βασανισμένοι πρόσφυγες αλλά συνολικά, η ΕΕ μέσα σε ένα πολυπολικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από ευμεταβλητότητα και κινητικότητα.

«Το μωρό τι τρώει;» την ρώτησα διστακτικά. Χώρις να απαντήσει μπαίνει στη σκηνή και πιάνει στα χέρια της μια συσκευασία γάλακτος σε σκόνη που αγόρασε μερικές μέρες πρίν απο ένα μινι μάρκετ της περιοχής. «Δες, 14 ευρώ κανει το γάλα του μωρού, είναι πανάκριβο». «Και πως αποστειρώνεις το μπουκάλι;», τη ρώτησα. Μου δείχνει μια μεταλλική τσαγιέρα πάνω στη φωτια και μου εξηγεί πως βράζει νερό και βάζει το μπουκάλι μέσα για να αποστειρωθεί. Η ώρα πέρασε και εγώ συνέχισα να περιφέρομαι στον καταυλισμό με τη φωτογραφική μηχανή στο χέρι. Ξαφνικά βλέπω έναν άνδρα να μου κάνει νόημα να πλησιάσω. Υπέθεσα οτι θα θέλει να εκφράσει τη γνώμη του για την κατάσταση, όλα αυτά, δεν είπε τίποτα απλά έδειχνε επίμονα με το δάχτυλο του ένα χαρτόκουτο που βρισκόταν δίπλα του.

Τα σύνορα ως αντικείμενο ενασχόλησης αποτελούν ένα πεδίο όπου οι αποδείξεις, και ιδιαίτερα οι φωτογραφικές, παίζουν σημαντικό ρόλο. Είμαστε εξοικειωμένοι με ειδησεογραφικές εικόνες που δείχνουν μετανάστες ως θύματα ή ως εγκληματίες. Για την ταυτοποίησή τους χρησιμοποιούνται φωτογραφίες διαβατηρίων. Προκειμένου να επιτραπεί η παραμονή στην Ευρώπη σε κάποιον πρόσφυγα, του ζητείται να επαναλάβει ξανά και ξανά τις τραυματικές εμπειρίες που έχει ζήσει. Το σύνορο αυτό καθ' αυτό, αυτή η άψυχη, συχνά αόρατη γραμμή που υφίσταται μόνο επειδή οι κυρίαρχες δυνάμεις αποφάσισαν να την δημιουργήσουν, είναι κατά πολλές έννοιες διαρκώς μεταβαλλόμενη.

Προς το παρόν θεωρώ πως παίρνουμε λανθασμένες αποφάσεις σε πολλούς τομείς - ή αποτυγχάνουμε να πάρουμε αποφάσεις όλοι μαζί. Το βιώνω αυτό σε προσωπικό επίπεδο. Έχουμε 20 πρόσφυγες που ζουν μαζί μας - προσπαθούμε να τους βοηθήσουμε να ενσωματωθούν στη χώρα μας. Αυτό είναι ένα πολύ δύσκολο έργο. Πρώτον, σε επίπεδο εύρεσης εργασίας, οι πρόσφυγες είναι παγιδευμένοι. Δε μπορούν καν να εργαστούν. Αν κατάφερναν να εργαστούν μετά από μερικούς μήνες, θα έπρεπε να πάρουν περίπλοκες αδειοδοτήσεις - και να δημοσιοποιούν το μισθό τους στις αρχές. Ένας απίστευτος γραφειοκρατικός εφιάλτης.

Φθάνοντας στην Ελλάδα πριν από μία εβδομάδα, η μεγαλύτερη απορία που είχα ήταν η εξής: πώς μπορεί η Ελλάδα μέσα στην οικονομική κρίση που βρίσκεται, να διαχειριστεί επίσης και την προσφυγική κρίση; Η απάντηση, από ό,τι φαίνεται, είναι πως ο ελληνικός λαός -από τους αξιωματούχους μέχρι τους καθημερινούς πολίτες - το έχει χειριστεί εξόχως αποτελεσματικά, και φαίνεται να το χειρίζεται όλο και καλύτερα. Επισκέφθηκα συνολικά έξι καταυλισμούς προσφύγων στην Ελλάδα. Ο τελευταίος ήταν στον Ελαιώνα στην Αθήνα.

Μια μέρα μετά την επίσκεψη των δύο ηγετών των δύο μεγαλύτερων θρησκειών στον κόσμο, ξαναπήγα στη Μόρια. Το σακάκι μου είχε λευκούς λεκέδες από τη φρέσκια μπογιά του τοίχου που είχα ακουμπήσει εκείνη τη μέρα, σε μια προσπάθεια των διοικητών του καταυλισμού να σβήσουν τα γκράφιτι, πολλά από τα οποία ήταν αιτήματα για ελευθερία. Σε αντίθεση με χθες, σήμερα οι φιλοξενούμενοι του Hot Spot στη Μόρια διαμαρτύρονταν. Ήταν μια καθιστική διαμαρτυρία, ήσυχη και ειρηνική από περίπου 50 Γεζίντι από το Ιράκ.